Nazwa jednostki: Gmina Wiejska Sarnaki

Dane teleadresowe:

Urząd Gminy Sarnaki, ul. Joselewicza 3, 08-220 Sarnaki

tel./fax (83) 359 91 98, (83) 359 91 48, (83) 359 93 71

e-mail: sarnakigw@op.pl

Strona www: www.sarnaki.pl

Powierzchnia: 197,3 km²

Liczba mieszkańców: 5 542

Położenie geograficzno-przyrodnicze: Gmina Sarnaki położona jest we wschodniej części województwa mazowieckiego, w odległości 20 km od Łosic - miasteczka powiatowego i 140 km od Warszawy. Od strony północnej naturalną granicą z województwem podlaskim jest rzeka Bug. Od południa gmina graniczy z województwem lubelskim. Przez terytorium gminy przebiega droga krajowa nr 19 Suwałki - Barwinek, która krzyżuje się z drogą wojewódzką nr 811 z Białej Podlaskiej łączącą województwo podlaskie z przejściem granicznym w Terespolu i Kukurykach w województwie lubelskim. Przebiega również linia kolejowa Warszawa - Hajnówka.

Gospodarka, przemysł, rolnictwo, inwestycje: Gmina Sarnaki jest terenem o niezaprzeczalnych walorach przyrodniczo-krajobrazowych, najcenniejszą wartością jest przepiękna rzeka Bug. Na jej obszarze znajduje się Park Krajobrazowy "Podlaski Przełom Bugu", rezerwaty przyrody, użytki ekologiczne i pomniki przyrody. Ochrona tych cennych obszarów wymaga usystematyzowania gospodarki wodno-ściekowej i gospodarki odpadami.

Dzięki posiadanym walorom przyrodniczym, w miejscowościach położonych nad rzeka Bug rozwinęła się turystyka. Aby podnieść atrakcyjność tych terenów i tym samym zwiększyć liczbę turystów oraz poprawić warunki życia mieszkańców, Gmina zdecydowała się wybudować oczyszczalnię ścieków w nadbużańskiej miejscowości Serpelice, która przyjęłaby ścieki z czterech wsi: Serpelice, Borsuki, Zabuże i Klepaczew położonych nad rzeką Bug.

Gmina Sarnaki jest typową gminą rolniczą o dużej lesistości i rozwijającej się infrastrukturze turystyczno-wypoczynkowej. Użytki rolne stanowią 10627 ha tj. 54% ogólnej pow. gminy, z tego grunty rolne wynoszą 7917 ha. – tj. 40% ogółu gminy, łąki i pastwiska zajmują ok. 12% pow. gminy tj. 2354 ha. Lasy zajmują ok. 36% co stanowi ok. 7700 ha. Z gospodarstw rolnych najwięcej jest w przedziale 7 – 15 ha, najmniej 20 – 50 ha, jedno powyżej 50 ha., średnia pow. gospodarstwa wynosi 8,23 ha przy średniej krajowej 5,70 ha.

Naturalne warunki rozwoju produkcji są zróżnicowane. Przeważają gleby klasy V i VI. Na ogół nie tworzą one zwartych kompleksów, lecz stanowią mozaikę z glebami lepszymi, z wyjątkiem wschodniej i północnej części gminy, gdzie przeważają gleby słabe. W strukturze uprawy na terenie gminy Sarnaki pod względem powierzchni dominują zboża oraz ziemniaki. Hodowla zwierząt opiera się na trzodzie chlewnej i bydle.
Lasy na terenie gminy występują głównie w kilku kompleksach leśnych, z których największe rozciągają się wzdłuż doliny Bugu, teren najmniej zalesiony to teren wokół miejscowości Sarnaki.

Rzeźba terenu gminy jest urozmaicona. Wysokości bezwzględne wynoszą od 120 m do 191 m n.p.m. w rejonie Nowe Litewniki. Z surowców mineralnych dotychczas udokumentowano złoża piasków w rejonie wsi Borsuki. W innych miejscowościach występują niewielkie odkrywki, z których eksploatuje się piasek, żwir lub pospółkę na lokalne potrzeby.

Zakładów produkcyjnych, itp. jest tu stosunkowo mało. Największym zakładem pracy jest przetłocznia gazu w Hołowczycach. Prężnie działa Nadleśnictwo. Największe zakłady prywatne to: Przetwórnia Owocowo-Warzywna w Sarnakach, Zakład Produkcyjno-Handlowo-Usługowy "LAMITAR" w Hołowczycach, który zajmuje się budową jachtów i łodzi oraz kilka dużych tartaków. Poza tym w gminie szereg mniejszych zakładów działa w sferze usług i handlu. Ogółem działalność gospodarczą prowadzi 185 podmiotów.

W gminie działa 12 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej, służących pomocą w różnych losowych sytuacjach, zwłaszcza zagrożeń pożarowych. Jednostka w Sarnakach dodatkowo wchodzi w skład Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego.

Historia, dziedzictwo i kultura:

Gmina Sarnaki (dawn. gmina Chlebczyn) –  gmina wiejska w województwie mazowieckim,  w powiecie łosickim. W latach 1975- 1998 gmina położona była w województwie podlaskim. Siedziba gminy - Sarnaki, to miejscowość o bardzo starym rodowodzie. Początki istnienia Sarnak datuje się na czasy pogańskie, na miejscu dzisiejszej osady istniała przed wiekami "sadyba" Jadźwingów - jedno z wielu osiedli skupionych wokół Drohiczyna. Drobnoszlachecka wieś uzyskała miano parafii w 1430 roku. Osada rozwijała się prężnie i w roku 1754 uzyskała tytuł miasta. W 1813 roku miasteczko zostało zniszczone przez wycofujące się spod Moskwy wojska napoleońskie. W 1869 roku Sarnaki utraciły prawa miejskie, co nie przeszkodziło rozwojowi osady.

Do najważniejszych zabytków w Gminie Sarnaki należy zaliczyć:
Kościół w Sarnakach. Drewniany kościół wybudowany w 1816r z trzema klasycystycznymi ołtarzami z początków XIX wieku. Teren przykościelny ogrodzony jest murem i podzielony na dwie części: południową i północną. W części południowej znajduje się kościół, trzy kapliczki z figurami Najświętszej Marii Panny, Chrystusa oraz św. Jana Nepomucena, grota skalna z figurą NMP wkomponowana w ogrodzenie, kamienny budynek dawnej kostnicy oraz dwa zabytkowe nagrobki z początku XIXw. W części północnej znajduje się wybudowana na początku XIX wieku murowana dzwonnica z trzema arkadowymi przejściami i prześwitami na trzy dzwony oraz aleja lipowa.

Kościół w Horoszkach Dużych. Drewniany kościół wybudowany przez społeczność lokalną w 1933r i rozbudowany do obecnej postaci w 1944r. Jest to trójnawowa budowla drewniana z transeptem i wieżą. Obiekt ten jest postulowany do wpisu do rejestru zabytków ze względu na jego wartość historyczną oraz artystyczną.

Klasztor oraz Kościół w Serpelicach. Kościół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła oraz przyległy do niego Klasztor Ojców Kapucynów nie są budowlami charakteryzują się odległa metryką powstania (zostały zbudowane tuż po II wojnie), jednak znaczenie kulturowe, estetyczne i krajobrazowe całego założenia zasługuje na uwagę.

Zespół dworski w Sarnakach. Murowany dwór wybudowany w 1830r należący niegdyś do właścicieli Sarnak, przebudowany w późniejszym okresie, obecnie jest w posiadaniu Nadleśnictwa Sarnaki.

Zespół dworsko-parkowy w Klimczycach (Kasztel). Wybudowany w 1840r w stylu gotyku angielskiego zachowany do dzisiaj w dobrym stanie. Budynek dworu otacza park krajobrazowy, w którym zachowały się alejki, polany, staw oraz liczny starodrzew. Na obrzeżach parku zlokalizowana jest drewniana oficyna oraz figura NMP.

Zespół dworsko-ogrodowy w Zabużu. Obejmujący dwór zbudowany w ok. 1890r, resztki parku i ogrodu oraz zabudowę gospodarczą. Na zespół składa się budynek dworu, stajnia, stróżówka, resztkowo zachowany starodrzew parku, aleja dojazdowa-lipowa oraz szpalery starodrzewu okalające dwór i ogród.

Browar w Sarnakach. Browar swoje początki istnienia datuje na XVIIIw. Zakład z prawdziwego zdarzenia powstał w 1870r a jego właścicielem był Walerian Arnold. W 1902r właścicielem został Józef Szummer i właśnie to dzięki niemu browar zawdzięcza obecny kształt. Po II wojnie zarządcą zakładu stał się Kisiel a zastępował go Krzymowski a nad procesem warzenia czuwał Pirwitz, kolejnymi zarządcami były Warszawskie Zakłady Piwowarsko-Słodownicze, Zakłady Przemysłu Terenowego w Siedlcach a później w Łosicach, siedlecki oddział Spółdzielni Ogrodniczej. W połowie lat 60-ych w Sarnakach powstała przetwórnia owocowo-warzywna, która była faworyzowana przez dyrektorów a browar powoli szedł w zapomnienie. Dziś zabudowania browarne coraz bardziej popadają w ruinę.

Replika rakiety V-2 w Sarnakach. Obszar gminy Sarnaki podczas ostatniej wojny był sceną ważnych wydarzeń związanych z akcją pozyskania dla wojsk sprzymierzonych rakiety V2 testowanej przez Niemców na tych terenach. Tamte wydarzenia upamiętnia pomnik stojący w centrum rynku w Sarnakach, tablica pamiątkowa na ścianie dzwonnicy oraz głaz z tablicą na terenie małego cmentarzyka wojennego w Starych Mierzwicach. Tamte wydarzenia przypominają również groby tych, którzy uczestnictwo w walce przypłacili życiem - mogiły w Nowych Hołowczycach i Nowych Litewnikach oraz grób pilota RAF-u na sarnackim cmentarzu. Śladem ostatniej wojny jest też tablica poświęcona uczniom szkoły w Sarnakach działającym w podziemiu, policjantom pomordowanym w Katyniu, mieszkańcom wsi Borsuki zabitym w czasie wojny.

Sprawdź wiadomości w portalu Mieszk@niec